Tijdens de NJO Muziekzomer 2015 werd bij het NJO de Wolfgang-app geïntroduceerd. Terwijl Ein Heldenleben van Strausswerd uitgevoerd onder leiding van Antony Hermus kon het publiek extra informatie over het stuk lezen op het beeldscherm van hun smartphone. Een doorslaand succes, te zien aan het aantal schermpjes!
Reden voor het NJO om dit jaar tijdens de Wintertournee weer gebruik te maken van deze bijzondere applicatie. De Zesde Symfonie van Gustav Mahler leent zich hier uitstekend voor, want er valt ontzettend veel over te vertellen! Bij de volgende concerten kan er gebruik worden gemaakt van Wolfgang: za. 21-01-2017, 20:15 uur – De Doelen, Rotterdam (inleiding 19.15 uur) zo. 22-01-2017, 15:00 uur – TivoliVredenburg, Utrecht (inleiding 14:15 uur) wo. 25-01-2017, 20:00 uur – Theater Orpheus, Apeldoorn vr. 27-01-2017, 20:00 uur – Muziekcentrum, Enschede (inleiding 19:00 uur)
Wolfgang is
een smartphone-app voor klassieke muziek, die tekst en uitleg biedt bij de
opgevoerde werken. Terwijl het orkest speelt, vertelt Wolfgang wat er – precies
op dat moment – gebeurt in de muziek. Wolfgang vertelt in bondige, goed
getimede zinnen, af en toe een blik op uw smartphone is voldoende. De app is ontworpen
en getest opdat het anderen niet afleidt. Wolfgang is geschikt voor zowel
deskundige als beginnende luisteraars. In onderstaand filmpje ziet u hoe het werkt:
Tijdens het BankGiro Loterij Theaterweekend presenteert het NJO een innovatieve uitvoering van de Zesde Symfonie van Mahler.
Het publiek wordt in M6 Live op sleeptouw genomen door gastheren uit de tijd van Mahler, vertolkt door een acteur. Door meer over de gebeurtenissen rond het ontstaan van het werk te weten te komen wordt het publiek meegevoerd door de symfonie. Een spectaculaire lichtshow en een bijzondere opstelling waardoor het publiek meer rondom en dicht op het orkest komt te zitten zorgen daarnaast voor een avond om nooit te vergeten. De avond stopt niet aan het eind van de symfonie, maar zal in de foyers van De Vereeniging worden voortgezet. Daar worden typisch Weense gerechten en drankjes geserveerd, zoals broodjes mini-Wienerschnitzel en glühwein. De dirigent en de musici van het orkest zullen in gesprek gaan met het publiek en een ensemble van musici van Het Gelders Orkest zal betoverende 'Weense' muziek spelen. Kan het nog mooier? Ja hoor... kaarten voor deze avond kosten maar€10! M6 Live - BankGiro Loterij Theaterweekend G. Mahler - Symfonie nr. 6 vr. 20 januari 2017, 20.30 uur Concertgebouw de Vereeniging, Nijmegen Kijk voor meer informatie op www.stadsschouwburgdevereeniging.nl
Met mijn 21 jaar was ik in 2001 nog volop bezig aan mijn
trompetopleiding aan het Rotterdams Conservatorium. Maar belangrijker, ik
voelde dat ik aan de poort klopte van de wondere wereld van de professionele
muziek. Die poort stond destijds -en bij mijn weten nog steeds- wagenwijd open.
De drie letters die boven de poort prijkten waren N-J-O. En ze blinken dus nog
steeds. De onvolprezen professionals van morgen die de aankomende tournee deel
mogen gaan uitmaken van het NJO bereiden zich voor op dezelfde muziek als ik
destijds. De tragische zesde symfonie van Gustav Mahler. De symfonie waarin
Mahlers bijgeloof hoogtij vierde en meer dan ooit bezit nam van zijn dagelijks
denken en doen.
Ik wist er die dagen in 2001 geen donder van en eerlijk
gezegd deed ik weinig moeite om achtergrondinformatie te zoeken achter de
noten. Wij, en daarmee bedoel ik de voltallige kopersectie, concentreerden ons
al weken op de zelf georganiseerde groepsrepetities waardoor we bij de
repetities tot op het bot bewapend op onze stoel zaten. We kenden de partituur
van A tot Z. Althans, dat dachten we. Maar zo goed als we ook voorbereid waren,
wat daarna gebeurde zag niemand van ons aankomen; ik ook niet. De Britse
dirigent, Dhr. Mark Wigglesworth, kende voor hij zijn baton voor de eerste keer
optilde de namen van het volledige orkest uit zijn hoofd. Dat maakte enorme
indruk op iedereen! En daarmee was de magie al begonnen! Er ging een gloed van
verwondering door het orkest.
Enfin, de ene na de andere betoverende repetitie volgde en
de redelijk kleine maestro strooide groots met anekdotes op een geweldig
enthousiasmerende manier. Wist je bijvoorbeeld dat de componist het slotkoraal
oorspronkelijk had geschreven voor vier bastuba’s, maar dat zelfs Mahler (die
over het algemeen weinig mededogen vertoonde) het niet over zijn hart kon
verkrijgen om drie bassisten elke keer te laten opdraven in pasgestoomde
kostuums, ze anderhalf uur te laten wachten op het podium om ze vervolgens
‘slechts’ een paar lange noten te geven? Daarom heeft hij het weer omgeschreven
naar de huidige bezetting met de trombones. Dat vond ik een bijzonder smeuïge
anekdote. Een ander verhaal dat ik daar leerde was dat Gustav Mahler
oorspronkelijk meerdere hamerslagen had geschreven, maar vanwege de gruwelijke
ontwikkelingen rondom zijn vrouw en hun dochter heeft hij tijdens de generale
repetitie van de première enkele hamerslagen, welke onder meer symbool stonden
voor de niets ontziende dood, geschrapt om het onheil niet over zichzelf en
zijn gezin af te roepen. Hij wilde toch écht niet de goden verzoeken…
Een ongelooflijk stimulerende boodschap om muzikaal mee aan
de slag te gaan tijdens onze tournee natuurlijk. Het spreekt voor zich dat ik
in mijn muziek door middel van simpele kruisjes boven de notenbalk de exacte
locaties van die overgebleven hamerslagen had gemarkeerd. Maar ik had nooit
kunnen bevroeden dat ik tijdens de concerten, vanwege de enorme omvang van het
orkest en de vaak tegenvallende afmetingen van de concertpodia, met mijn
stoeltje vaak tégen de enorme kist (van 1,5 x 1,5 x 1,5 mtr ongeveer) moest
gaan zitten, waardoor die slagen mij leken te doorboren. Je weet welke tel van
welke maat geslagen wordt, maar ik kon ze niet zien aankomen, dus kwamen ze
nooit exact wanneer ik ze verwachtte. Altijd nét iets eerder of nét iets later.
Voor mijn gevoel schoot ik elke klap weer vijf meter de lucht in en landde ik
precies op tijd vlak vóór het moment dat ik, slechts enkele seconden na de
slagen, een lastige solo moest spelen. Telkens weer met bonzend hart en
zwetende handen. Maar het ging goed. Elke keer weer. En dat is enorm kicken!
Net zoals deze hele symfonie hebben vele andere onvergetelijke herinneringen
tijdens mijn NJO-jaren nog steeds een bijzonder plekje bij mij. Het Nationaal
Jeugd Orkest heeft daar zeker aan bijgedragen, net als de dirigent, maar vooral
toch ‘unser Gustav’, die met zijn muzikaal geniale brein zijn eigen bijgeloof
tartte. En misschien ook wel het noodlot, wie zal het zeggen? Daarom mag van
mij “De Tragische” wel omgedoopt worden in “De Magische”.
Dames en heren, geniet van Mahler! Geniet van jullie
applaus! Geniet van jezelf!
In 1976 speelde het Wiener Philharmoniker de Zesde Symfonie van Mahler, onder leiding van niemand minder dan Leonard Bernstein! Kijk en luister naar deze intense uitvoering om alvast in de stemming te komen voor de Wintertournee van het NJO, tussen 20 en 27 januari 2017.
Waar staat de Zesde Symfonie van Mahler om bekend? Juist ja... de onheilspellende hamerslagen in het vierde deel. Volgens Mahler voorspelden deze hamerslagen de tegenslagen die hij in zijn leven te verduren kreeg.
De hamerslagen stellen orkesten al jaren voor een probleem. Ze moesten namelijk volgens Mahler als volgt klinken: "kort en machtig, maar zonder resonantie, en niet metalig". Een resonantieloze hamer is alleen nauwelijks te horen op grote afstand, wat ervoor zorgde dat de hamerslagen tijdens de première onhoorbaar waren. Tegenwoordig wordt dit meestal opgelost door met een hamer op een grote houten 'kast' te slaan.
Timing is cruciaal bij de Zesde van Mahler, zeker als je werkt met een gigantische hamer. Er zijn twaalf dingen die je dan ook echt niet moet doen wanneer je verantwoordelijk bent voor de hamerslagen, en die zie je in onderstaand filmpje!
“De volgende kandidaat alstublieft.” “Wat ga je voor
ons spelen?” “Dankjewel. De volgende kandidaat alstublieft”.
Het zijn voor een muzikant de tien zwaarste minuten
van de dag, misschien wel van de week of van de maand. Zenuwen… Stress… En dat
allemaal om een felbegeerde plaats te bemachtigen, voor een studie, voor een
plaats in een orkest, als winnaar van een concours… Precies deze krappe tien
minuten heeft een muzikant om te laten zien wat hij of zij waard is: wat hij of
zij kan, wat voor een persoon hij of zij is, hoe goed zijn/haar beheersing van
het instrument is en waarom juist hij of zij degene is die die plaats verdient.
En dat allemaal voor een commissie met alleen maar specialisten…
Door het hoofd van een muzikant zweven op zo’n moment
allerlei gedachtes. “Ik hoor zoveel
anderen spelen. Ze spelen sneller… zuiverder…
muzikaler… Tjonge, die zijn allemaal beter dan ik… ” “Had ik nou toch maar meer
gestudeerd, straks merkt iedereen dat ik er eigenlijk niets van kan…” “Zometeen
komt die passage die de vorige keer misging, hopelijk gaat ie dit keer goed,
au… Shit, toch weer mis… Wat zullen ze wel niet van me denken?!”
Dit beroemde “stemmetje in je hoofd” is een killer.
Het maakt je onzeker. Het doet je twijfelen aan je eigen capaciteiten. En het
laat je daardoor soms minder goed spelen dan dat je eigenlijk zou kunnen. Hoe
ga je dan om met dit beroemde stemmetje in je hoofd”? Daarover zijn boeken vol
geschreven, er zijn honderdduizend meningen over, en er worden veel trainingen
over gegeven. “Verbeter je focus op jezelf”. “Concentreer je op je ademhaling”.
“Studeer zo hard dat alles een automatisme wordt”. “Schenk geen aandacht aan de
ander, blijf bij jezelf.” En nog duizend andere trucjes. En allemaal
makkelijker gezegd dan gedaan.
Het leven van een muzikant is bijzonder. Een muzikant
studeert een passage thuis en voor zichzelf minstens 99 keer. En al is het 99
keer goed gegaan: het gaat uiteindelijk om die 100ste keer, als het publiek of
de commissie toehoort, en beoordeelt of de muzikant “goed” of “niet goed” is.
Er mag dus gewoon “niks fout gaan”. Daarbij is te veel op zekerheid spelen ook
niet goed, zo waarschuwt de beroemde pianist Vladimir Horowitz: “Veel muzikanten
studeren een stuk 99 keer, en als ze op de Bühne spelen, “studeren” ze het stuk
voor de 100ste keer.” Een duidelijke uitspraak, die laat zien dat voor hem
studeren en “performen” twee verschillende dingen zijn. Het publiek wil namelijk
geïnspireerd worden, en worden meegenomen in een prachtig en bijzonder muzikaal
verhaal, dat ze raakt en waarbij een perfecte uitvoering vaak ondergeschikt is
aan de muzikale intentie. Een commissie overigens ook…
Muziek maken hoort tot het persoonlijkste wat een
mens kan doen. Tot het intiemste van wat
iemand op een podium kan laten zien. Het is erg
moeilijk muziek te maken in een omgeving van competitie, concurrentie, angst en
onzekerheid. Als je dat stemmetje in je hoofd toch eens uit zou kunnen zetten…
Eén ding heb ik geleerd, gedurende alle jaren dat ik
zowel zelf auditie heb gedaan als aan de
andere kant van de tafel ben komen te zitten: als je
de positie of de baan krijgt, wil dat niet
automatisch zeggen dat je absoluut de beste was, en
evenzo is het erg belangrijk om je te
realiseren, dat als je de baan of positie niet krijgt
het niet betekent dat je slecht gespeeld hebt en niets waard bent!
Het hogere doel is dat je het je zo veel mogelijk
gaat lukken elk optreden, elk voorspelen vanuit jezelf te benaderen, vanuit je
eigen plezier om muziek te maken, vanuit je eigen behoefte om te communiceren,
vanuit je eigen behoefte je muziek te delen met andere mensen en vanuit je
eigen kracht. Proefspel of concert, concours of schnabbel: muziek delen is voor
een muzikant het heerlijkste wat er is, en onder alle omstandigheden horen zijn
ziel en zaligheid in zijn spel thuis. En tegen deze ziel en zaligheid is zelfs
het sterkste stemmetje in je hoofd niet bestand.
Een beroemd verhaal gaat over de befaamde celliste Jacqueline Du Pré, die al op 5-jarige
leeftijd meedeed aan een belangrijk concours. Ze liep
zó opvallend vrolijk met haar cello door de gang, dat ze werd aangesproken door
een van de organisatoren. “Geweldig om je zo vrolijk te zien, je bent zo blij!
Ging je auditie goed?” Waarop Jacqueline verbaasd antwoordde: “Ik was nog niet
aan de beurt, maar ik verheug me zeer: ik ben zometeen aan de beurt en **mag**
zometeen spelen, joehoe!!!!”.
Voor mensen die veel over het fenomeen proefspel
nadenken is er op YouTube een bijzonder filmpje: “Der Fall Bella” laat het
proefspel bij Tonhalleorchester Zürich zien voor een erg bijzonder en
tegelijkertijd superbelangrijk instrument in de Zesde Symfonie van Mahler, en
wel op een zeer bijzondere manier: dirigent David Zinman schijnt na een
slopende auditie heel tevreden te zijn over de persoon die hij heeft
aangenomen… Tot het moment suprême van het concert komt, waar hij voor een
grote verrassing wordt gesteld!
Daarom: namens alle commissies en het voltallige NJO
wil ik iedereen ontzettend bedanken voor het deelnemen aan de audities voor de
Wintertournee 2017, het jubileumjaar van het Nationaal Jeugd Orkest. De
commissies en de artistiek manager Ewout waren zeer tevreden en hebben verslag
uitgebracht: alle 500 deelnemers aan deze NJO-audities hadden op hun eigen
manier iets bijzonders te bieden, en het liefst zouden we iedereen hebben
willen aannemen… Als je bent aangenomen: we verheugen ons zeer op onze
samenwerking in januari met je met de fantastische muziek van Mahler! En als de
keuze dit keer niet op jou is gevallen: doe gewoon de volgende keer weer mee,
want ook jij hebt een verhaal te vertellen.
Zoals Richard Wagner al zei: “muziek is de taal van
de passie” ̶ en het is geweldig te zien dat er zoveel gepassioneerde jonge
musici rondlopen in de Benelux, die alles eraan doen om de klassieke muziek een
grote toekomst te bieden.
